Brontekst bekijken van Verering van de H. Odrada in de 19de eeuw

Verering van de H. Odrada in de 19de eeuw<br />
<br />
Verering te Balen<br />
<br />
In 1830 liet de aartsbisschop van Mechelen Franciscus de Méan een onderzoek uitvoeren in verband met de<br />
echtheid van de relieken van de H. Odrada in de Sint-Andrieskerk van Balen. Het kerkbestuur wilde de<br />
reliek van de Balense heilige opbergen in een nieuw osculatorium. dit was de aanleiding voor dit<br />
onderzoek. Nadat de resultaten van dit onderzoek waren bestudeerd en genotuleerd, leverde de<br />
aartsbisschop een authenticiteitsattest af; hierbij steunde hij zich vooral op de analyse van vroegere<br />
geschriften (zie bijlage I). Vicaris Generaal I. Tordeur had het attest getekend in naam van de primaat. In<br />
het attest geeft hij een duidelijke beschrijving van het uitzicht van de reliekhouder. De relieken van de<br />
Balense heilige, meer bepaald het onderste kaaksbeen, werd in een nieuwe zilveren houder geplaatst,<br />
vierkant van vorm, met zilveren versieringen en een kristallen venster. De reliek werd goed afgesloten met<br />
een zijden draad. In rode lak plaatste aartsbisschop de Méan zijn zegel, degelijk ingedrukt. Hiermee gaf de<br />
aartsbisschop te kennen dat de Balense heilige in zijn diocees kon worden vereerd door de gelovigen:<br />
zonder ze nochtans te verheffen. De aanleiding tot het attest is de vervanging van de oude reliekhouder,<br />
een houten kistje, door een nieuw, verzilverd metalen osculatorium (afbeelding 1). Het kaaksbeen was<br />
zichtbaar door het glas. De reliek kon worden vereerd en gekust. De reliekhouder en zijn inhoud is tot op<br />
heden zo bewaard. Tot in 1830 waren de relieken bewaard in het oorspronkelijke, vermoedelijk<br />
zeventiende-eeuwse kistje, waarin de overblijfselen naar Balen werden gebracht. In het midden van de<br />
achttiende eeuw werd het kistje vermoedelijk opgeborgen in het berghokje van de decoratieve nis met het<br />
beeld van de heilige. In 1830 verdween het houten kistje en plaatste men het kaaksbeen in het nieuwe<br />
osculatorium. Lange tijd werd het osculatorium ter vervanging van het kistje in het berghokje van de nis<br />
ondergebracht en ter verering aangeboden.<br />
Enkele jaren later werd de draad van het onderzoek weer opgenomen door aartsbisschop Engelbertus<br />
Sterckx. Op 28 december 1837 ontving pastoor Bols van Balen een brief van het aartsbisdom. Blijkbaar<br />
ging het om een typebrief waarin de kerkelijke overheid zich liet informeren over de plaatselijke verering<br />
van heiligen. In Balen betrof het de H. Odrada. Er werden verscheidene vragen gesteld: (1) of er relieken<br />
van de heilige aanwezig waren en hoe ze werden bewaard, (2) of ze met een regelmatige gebedsdienst in de<br />
mis werden vereerd, (3) of er een bijzondere feestdag aan de heilige werd toegekend? De brief vroeg verder<br />
met aandrang dat plaatselijk aanwezige informatie zou worden overgemaakt indien er geschriften over de<br />
heilige bestonden of indien er in de plaatselijke archieven gegevens werden aangeboden.<br />
Op de eerste vraag antwoordde Pastoor Bols dat er in Balen een bijna volledig, onderste kaaksbeen was<br />
bewaard van de H. Odrada. Tot in 1830 werd de reliek bewaard in een eenvoudig houten kistje; in 1830<br />
werden de relieken opgeborgen in een zeer mooi en rijk versierde zilveren reliekhouder die binnenin<br />
verguld was.<br />
Op de tweede vraag antwoordde de pastoor dat hij voor de bovenvermelde relieken geen bijzondere<br />
gebedsteksten aanwezig waren tenzij de oorspronkelijke geschriften die in het diocees van ‘s<br />


-----

<span id="2"></span>Hertogenbosch aanwezig waren en er werden gelezen. De pastoor voegde een copie van de tekst van dit<br />
officie toe aan zijn brief. Verder verwees de pastoor naar vroegere publicaties. Z.E.H. De Ram bracht onze<br />
heilige in herinnering in zijn oudste uitgave over ''Bullis''; Odrada’s feest werd er in het diocees van ‘s<br />
Hertogenbosch gevierd op 1 november daar waar in Balen haar feest op de tiende van dezelfde maand<br />
werd gevierd. Ook Molanus in zijn ''Meyersch Memorieboek'' en Wichmans in zijn ''Brabantia Mariana''<br />
spraken over de heilige. De Geelse kanunnik Judocus Decoen verhaalde de vita van de heilige, in een slecht<br />
ritme in de inheemse taal; het werd eerst gedrukt te Antwerpen bij J. Decort en zoon, later door de zorg van<br />
de pastoor van Millegem heruitgegeven te Turnhout bij Brepols. Pastoor Bols voegde een exemplaar van de<br />
publicatie bij zijn antwoord. Tenslotte was er nog J.B. Grammaye die over de heilige handelde in zijn<br />
publicatie ''Maeslandia'' in hoofdstuk 1 en in ''Antverpia'' hoofdstuk 10.<br />
<br />
Pastoor Bols meende dat er in de eigen parochie nog verscheidene aanwijzingen konden gevonden worden<br />
waardoor de vita van de H. Odrada werd bevestigd. Eerstens was er de vaststelling dat er op de plaats waar<br />
het kasteel van Odrada stond en waar zij onder ons allen was geboren; daar werden tot op heden nog<br />
fundamenten gevonden; tot op vandaag (1837) was het gebruikelijk in de parochie dat er een of andere<br />
steen van deze ruines in de muren van een nieuw huis werd ingemetseld. Daarbij kwam nog dat gedurende<br />
honderden en honderden jaren een groot deel van de dorpelingen steeds de naam van Odrada hebben<br />
gekregen.<br />
Tenslotte, aldus pastoor Bols, was er een belangrijk gebruik dat van oudsher in de parochie bestond.<br />
Wanneer er grote droogte was, trokken de inwoners van Balen op bedevaart naar Millegem, om er een<br />
wisseling in het weer te bekomen. Burgemeester en schepenen volgden de pastoor op deze tocht. Achter<br />
hen volgde een grote menigte boeren, de leden van de gemeentelijke administratie en bijna alle inwoners<br />
van het dorp, biddend en zingend. Eerst stapten zij tot in Mol, waar een celebrant hen tegemoet kwam en<br />
op de markt het H. Sacrament werd vereerd. Opnieuw was er een grote menigte Molse inwoners die samen<br />
met de Balenaars de tocht verder zetten naar het grondgebied van Millegem. De plaatselijke pastoor kwam<br />
met zijn parochianen de stoet tegemoet; ze trokken naar de parochiekerk waar de Balense pastoor een<br />
plechtige heilige mis opdroeg. Daarna keerde men op dezelfde wijze op zijn stappen terug, tot aan de grens<br />
waar iedereen zijn eigen weg ging ofwel naar huis of om te gaan bidden in of bij de plaatselijke oude<br />
bedehuisjes.<br />
Pastoor Bols vermeldde verder dat er in de parochiekerk een houten beeld aanwezig was van de heilige<br />
maagd Odrada alsook enkele reliefs over haar leven, gebeeldhouwd in dezelfde materie; zij waren<br />
opgesteld in het koor. Het gaat hier om de exposietroon uit het derde kwart van de achttiende eeuw. Daarbij<br />
was er een zeer oud schilderij in de kapel van Sint-Thomas in Schoor, nabij Scheps; de kapel stond onder<br />
parochieel gezag van pastoor Bols. Het schilderij stelde de belangrijkste gebeurtenissen voor uit het leven<br />
van de heilige. Het gaat hier om het schilderij dat kort na 1654 werd geschilderd na de verwerving van de<br />
relieken. Het schilderij was vanuit de parochiekerk naar de kapel van Schoor verhuisd.<br />
Op de vraag of er in de parochiekerk nog archieven aanwezig waren betreffende de H. Odrada, antwoordde<br />
pastoor Bols dat hij niets gevonden had tenzij de copie over de relieken, bijgevoegd onder nummer 1,<br />


-----

<span id="3"></span>alsook vier brieven van bijzonder grote waarde, gegeven te Rome, waarin werd gesteld dat ten eeuwigen<br />
dage de feestdag van de H. Odrada zou worden gevierd op 10 november, met het maximum van de<br />
feestelijkheden, zowel in de parochie als in de omliggende parochies. Dit werd alsdusdanig reeds op 18<br />
october 1821 te Mechelen vastgelegd. Pius VI (1775-1799) had reeds vroeger een volle aflaat verleend in<br />
de kerk van Balen op de feestdag van Sint-Odrada. Pius VII (1809-1823) vergunde op 17 juli 1821<br />
opnieuw deze aflaat en stelde hem vast op de feestdag van de heilige en de volle zeven dagen die erop<br />
volgden. Op 8 januari 1838 verstuurde pastoor J.C. Bols zijn ondergetekend antwoord aan de<br />
aartsbisschoppelijke overheid.<br />
In de hoger vermelde periode van het onderzoek naar de authenticiteit van de relieken werden er verder<br />
geen voorstellingen van de heilige tot stand gebracht. In 1855 werd er voor de Sint-Andrieskerk een<br />
nieuwe klok besteld die de naam en een voorstelling van de H. Odrada zou dragen. De klok werd gegoten<br />
door Andreas L.J. Van Aerschodt senior. Het peterschap werd waargenomen door Henricus Jansen en<br />
Melania Swinnen. Later werd de klok door de Duitse overheid in beslag genomen en vernield tijdens de<br />
Tweede Wereldoorlog; het brons werd afgevoerd naar de Duitse staalindustrie om er de oorlogsindustrie te<br />
stofferen. Een foto (A46295) van de klok is bewaard in het fotoarchief van het Koninklijk Instituut voor het<br />
Kunstpatrimonium te Brussel. De klok droeg het volgende opschrift: ?????????<br />
<br />
Ondertussen zou de de meisjesnaam Odrada nog worden gekoesterd in de parochie. In de loop van de<br />
negentiende eeuw werden er nog vele Odrada’s geboren.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Op het einde van de negentiende eeuw zou er een sterke opleving zijn van de belangstelling voor de<br />
Balense heilige. Het gaf aanleiding tot een vernieuwde devotie en nieuwe initiatieven. Verscheidene<br />
publicaties waren er de voorbode van, zowel in Nederland als in België ( J.A. Coppens1 in 1844-1845,<br />
P.F.X. De Ram2 in 1854, L.H.C. Schutjes3 in 1870-1876, C. Mangelschots4 in 1876, J.A.F. Kronenburg5<br />
in 1899). Tot slot, de bekroning op het werk, de publicatie en commentaren van C. De Smedt bij de vita<br />
<br />
1 J.A. COPPENS, Nieuwe beschrijving van het bisdom ‘sHertogenbosch, deel III, ‘s Hertogenbosch, 1843, p.<br />
205-207; deel IV, 1844, p. 74-75.<br />
2 P.F.X. DE RAM, Sainte Odrade, vierge, in Vie des pères, martyrs ..., Brussel, 1854, p. 35-36.<br />
3 L.H.C. SCHUTJES, Geschiedenis van het bisdom ‘sHertogenbosch, deel I, 1870, p. 343-353 (Officium Sanctae<br />
Odradae); deel III, 1872, p. 80-89 (Alem); deel V, 1876, p. 19-21 (Macharen).<br />
4 C. MANGELSCHOTS, Leven der Heilige Maegd Odrada gevierd wordende te Millighem, bij Moll, den derden<br />
november. Bijzondere patroonesse tegen kwade ogen, alle ziekten van menschen en vee. Getrokken uit eene<br />
oude berijmde levensbeschrijving dezer heilige, uitgegeven door Boekhandel V.J. Dumoulin te Meerhout, 1854;<br />
heruitgave te Turnhout bij Splichal-Roosen, 1876.<br />
5 J.A.F. KRONENBURG, Nederlands heiligen in de Middeleeuwen, Amsterdam, 2, 1899, p. 140-152.<br />


-----

<span id="4"></span>van de heilige in de Acta Sanctorum van 1894. Voor de Balense parochie zou echter het onderzoekswerk<br />
van de Balense priesters A. Geboers en F. Van Olmen6 primordiaal zijn. Zij publiceerden in 1891 een werk<br />
over “De H. Odrada van Baelen” dat in 1898 een ingekorte herdruk kreeg. Belangrijker was nog dat de<br />
parochie zou volgen in dit enthousiasme. In 1891 werd een nieuw beeld aangekocht bij beeldhouwer<br />
Leopold Blanchaert te Sint-Denijs-Westrem. Pastoor Van den Bosch liet hiervoor een grote omhaling doen<br />
in de parochie. Met de opbrengst werden niet alleen het beeld en een bijhorende troonhemel aangekocht.<br />
Blijkbaar was de opbrengst en de belangstelling royaal want ook een nieuw, neogotisch reliekschrijntje<br />
werd aangekocht in het atelier Festraets te Mechelen. Het beeld en het schrijntje werden op 22 juli in<br />
processie door de straten van Balen rondgedragen. Zij werden gewijd door Monseigneur Anthonis,<br />
bisschop van Constantië. Volgens de verslaggever KVM van de Gazet van Mol (7, nr. 30, 25 juli 1891)<br />
keken de bewoners “vol bewondering naar de overschoone relikwiekas”. Processiegewijs trok men door de<br />
straten van het Centrum van de gemeente. In verscheidene taferelen werd het leven van de heilige<br />
uitgebeeld. De huizen en de straten waren versierd en verscheidene jaarschriften en gedichten in verband<br />
met de H. Odrtada waren er te lezen. De plechtige heilige mis werd opgedragen door Z.E.H. Andreas<br />
Geboers. Het beeld van de heilige zou in 1893 model staan voor een glasraam dat in de kerk werd geplaatst.<br />
Het aanwezige hoofdaltaar uit het begin van de achttiende eeuw werd helaas afgebroken zodat de vensters<br />
volledig vrijkwamen en werden opgevuld met glasramen: de H. Odrada , in een neogotische nis, werd<br />
geflankeerd door de H. Dimpna.<br />
Enkele jaren later, in 1896, was er opnieuw een belangrijke gebeurtenis. Toen schonken de Heren<br />
Lambrechts , uit Vorst, aan de kerkfabriek van de Sint-Andrieskerk van Balen een stuk grond gelegen in<br />
Scheps nabij de Grote Neet. Hierop bouwde de kerkfabriek een neogotische kapel toegewijd aan de H.<br />
Odrada. Ze werd ingewijd op 5 november 1896 door Z.E.H. Deken Cuypers, van Mol. Dit was tijdens het<br />
pastoorschap van E.H. Van der Donk. Jaarlijks werd voortaan op 5 november een processie georganiseerd<br />
die vertrok vanuit de Sint-Andrieskerk en eindigde aan de kapel. Achter de kapel lag de Odradaput, waaruit<br />
het heilzame water kon worden geschept, tegen oogziekten en veeziekten.<br />
<br />
<br />
Verering te Herselt<br />
<br />
Vrij onverwacht verschijnt er in de Sint-Servatiuskerk van Herselt een devotiebeeld van de H. Odrada.<br />
Noch in de plaatselijke kerkgeschiedenis, noch in de voorgeschiedenis van Herselt waren er immers<br />
verwijzingen naar de H. Odrada toe. De reden voor deze nieuwe belangstelling was te zoeken in het feit dat<br />
er een Balenaar tot pastoor werd benoemd. Pastoor Petrus Josephus Dillen werd pastoor in 1855 en bleef<br />
dit tot 1880. Hij was tijdelijk onderpastoor geweest in Mol en had een bijzondere interesse voor de H.<br />
Odrada; hij verzamelde en bestudeerde de bestaande bronnen over de Balense heilige. Blijkbaar wilde hij in<br />
Herselt de devotie tot de Balense heilige bevorderen. In de rekeningen van de kerkfabriek werd er in 1874<br />
<br />
6 A. GEBOERS en F. VAN OLMEN, De H. Odrada van Baelen, Mechelen, 1891, 141 pp.; verkorte heruitgave<br />
in 1898, 84 pp..<br />


-----

<span id="5"></span>een buitengewone uitgave genoteerd voor de. aankoop van een beeld van de H. Odrada (Rijksarchief<br />
Antwerpen ???). Achter in de kerk, boven de uitgang werd het beeld geplaatst. Enkele jaren later was het<br />
gepolychromeerde houten beeld klaar. Op het voetstuk stond de datering en de signatuur van Louis<br />
Mortelmans: L MORTELMANS ANVERS 1876. Pastoor Dillen liet het hierbij niet vermits in 1876 een<br />
kapel werd gebouwd op de hoek van de Aarschotse steenweg en de baan naar Ramsel??? Burgemeester F.<br />
Verlinden en notaris H. Mertens waren volgens de gedenksteen de schenkers (zie herinneringssteen<br />
achteraan). De bouw werd ook in 1876 genotuleerd in de rekeningen van de kerkfabriek. In de kapel werd<br />
een houten beeld geplaatst: de uitbeelding was identiek aan het beeld in de kerk en moet ook aan Louis<br />
Mortelmans toegeschreven worden7. Mogelijk was dit kleinere beeld een ontwerp voor datgene in de Sint-<br />
Servatiuskerk; ofwel werd het nieuw gemaakt naar het voorbeeld van het grotere beeld in de kerk. Beide<br />
vooropstellingen zijn mogelijk. Thans is het beeld van de kapel ontvreemd geworden zodat verdere<br />
identificatie op het beeld onmogelijk is geworden. Anderzijds kunnen deze opdrachten niet los gezien<br />
worden van de bestellingen in Mol-Millegem waar in 1876 door dezelfde beeldhouwer een identiek beeldje<br />
werd gemaakt, met het paard liggend achter de H. Odrada. In de parochie van Herselt zou de verering tot de<br />
H. Odrada beperkt blijven tot de initiatieven van pastoor Dillen. Het is ook niet uitgesloten dat er vanuit<br />
Herselt bedevaarten naar Millegem werden georganiseerd.<br />
<br />
Verering te Millegem<br />
<br />
De bedevaarten naar Milligem waren alom bekend, aldus Staf Heurckmans. De bedevaarders kwamen van<br />
overal in de Kempen: Kasterlee, Lichtaart, Gierle, Poederlee, Tielen en andere plaatsen. De<br />
Meerhoutenaars kwamen in de maand mei. Die van Balen meestal in de vasten. Er werd zelfs verteld dat<br />
deze laatsten op beeweg gingen met de paraplu in de hand; zij geloofden rotsvast in de overtuigingskracht<br />
van hun heilige Odrada in verband met de weersomstandigheden. Meer dan eens, onder andere in 1893,<br />
1894, 1904, 1921 en 1927 was het met de droogte gedaan en was het beginnen regenen.<br />
In het midden van de negentiende eeuw werd in Milligem in neoromaanse stijl een nieuwe kerk gebouwd<br />
naar de plannen van Provinciaal architect Van Gastel. De vorige kerk, een éénbeukige kapel, was toegewijd<br />
geweest aan O.-L.-Vrouw. De negentiende-eeuwse kerk zou toegewijd worden aan de H. Odrada. Een<br />
stichtingsoorkonde werd ingemetst in 1858. Het oude, zeventiende-eeuwse beeld van Sint-Odrada werd<br />
overgenomen en nieuw meubilair werd besteld. Bij Louis Mortelmans werd in 1877 een preekstoel besteld.<br />
Onder de kuip was er een bijna levensgrote voorstelling van de H. Odrada, in amazonezit op het paard. Op<br />
de kuip waren er drie reliëfs met voorstellingen uit de vita van Sint-Odrada: H. Odrada wijst de<br />
huwelijkskandidaten af, H. Odrada in gebed in de kerk van Milligem en H. Odrada doet een bron<br />
ontspringen te Millegen. Bij gelegenheid van de bestelling deed beeldhouwer Mortelmans een beeldje van<br />
de hand dat op de pastorie van Milligem staat en identiek is aan dat van Herselt, met het paard liggend<br />
achter de heilige. De devotie tot dezelfde heilige zal de twee pastoors wel met elkaar hebben in contact<br />
<br />
7 Het beeld werd gestolen in de tachtiger jaren van vorige eeuw. Een plaasteren copie van het achttiende-eeuwse<br />
beeld van Balen werd ter vervanging in de kapel gezet.<br />


-----

<span id="6"></span>gebracht. Het beeldje in de pastorie te Millegem droeg het opschrift: L. MORTELMANS ANVERS 1876.<br />
Bij de bouw van een nieuwe, modern-gotische kerk in 1966 werd de preekstoel afgedankt en uit mekaar<br />
gehaald. Het grote beeld werd afzonderlijk in de kerk geplaatst. De reliëfs werden ingewerkt in een nieuw<br />
vieringsaltaar.<br />
Eerst in 1903 werd in de neogotische kerk op het koor een nieuw neogotisch altaar geplaatst met in het<br />
retabel reliëfs met scènes uit de vita: H. Odrada bedwingt het wilde paard en H. Odrada plant een wilgetak<br />
te Millegem. Het werd geplaatst door H. Maes, uit Vorselaar.Bij de afbraak van de negentiende eeuwse<br />
kerk werden er geen nieuwe bestemmingen gegeven aan de reliefs. Ze werden op de zolder van de kerk<br />
ondergebracht, waar ze hopelijk in goede toestand aanwezig zijn.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Doopnaam Odrada tijdens de negentiende eeuw in balen en Mol<br />
<br />
<br />
''''''<br />
'''BALEN'''<br />
'''MOL'''<br />
'''1800-1809'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1810-1819'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1820-1829'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1830-1839'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1840-1849'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1850-1859'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1860-1869'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1870-1879'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1880-1889'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1890-1899'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
'''1900-1910'''<br />
''''''<br />
''''''<br />
''''''<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />


-----

<span id="7"></span>1830<br />
<br />
AAA., Verzameling handgeschreven copieën van Balenaar Stanislas<br />
Joris Handschrift 9, nr. 79.<br />
1830. Authenticiteitsattest van Aartsbisschop Fanciscus de Méan<br />
voor de relieken van Sint-Odrada te Balen.<br />
<br />
Franciscus Antonius Princeps de Mean Dei et apostolicae sedis gratia<br />
Archiepiscopus Mechliniensis, Primas Belgii etc. etc. omnibus has<br />
visuris salutem in Domino.<br />
Tenore praesentium fidem facimus induiam et attestamur, quod nos<br />
die datae harum juxta S. conc. Trident. Praescriptum debite<br />
recognoverimus et approbaverimus sacras Reliquias scilicet<br />
mandibulam inferiorem Sanctae Odradae virgini Balensis tamquam<br />
veras litteris hisce adjunctis declaratas, quas reverenter reposuimus et<br />
collocavimus in pixide argentea formae quadratae artificiis argenteis<br />
et cristallo vitro ab anteriori ornata bene clausa et filo serico. Coloris<br />
rubri debite colligata nec non sigillo archiepiscopali in cera hispanica<br />
impresso, firmiter obsignata, permittentes ut praefatae S. Reliquiae in<br />
hac diocesi publice fidelium venerationi exponi possint, nullatenus<br />
tamen exaltari.<br />
Datum Mechliniae sub nostro sigillo, signo vicarii nostri Generalis ac<br />
Scretarii chijrographo, die prima mensis Decembris anni 1830<br />
Eratque signatum I. Forgeur Vic. Gen.<br />
De mandato cel.mi ac Rev.mi Domini<br />
Generé Secret.<br />
<br />
Abdijarchief Averbode<br />
Nota’s Stanilas Joris<br />
<br />
<br />
1830<br />
<br />
Recentiori tempore, die scilicet 1 decembris an. 1830, easdem<br />
reliquias inspexit Franciscus Antonius de Méan, archiepiscopus<br />
Mechliniensis, easque authenticas agnovit et argentea theca, vitro<br />
cristallino anteriori parte munita, inclusas, venerationi fidelium exponi<br />
permisit, nullatenus tamen exaltari. Illas etiam recognovit et iterum<br />


-----

<span id="8"></span>approbavit praedicti archiepiscopi decessor, Engelbertus cardinalis<br />
Sterckx.<br />
Geboers en Van Olmen, , p. 77<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
AAA., Verzameling handgeschreven copieën van Balenaar Stanislas<br />
Joris Handschrift 9, nr. 105.<br />
1837. Brief van aartsbisschop Engelbertus Sterckx aan pastoor Bols<br />
te Balen.<br />
Mechlinia 28 Xbris 1837<br />
<br />
Reverende Domine Pastor<br />
Quod diu in vitis fuit nostrates Sanctos puculari offcio venerari, re<br />
ipsa exequendum ... cum propterea multum conveniat nullos<br />
praetermulti ex eis qui aut martyrii Coronam apud nos adepto sunt<br />
aut quorum sancta exuvia inter nos servantur aut etiam illorum qui<br />
virtutibus quasi domesticis nobis praeterxerunt, visum fuit de sanctis<br />
suo ratione ad nostram Diocesim spectantibus accurtius inquirere,<br />
quapropter … ad vos litteras mittilus ut vos certiores facere<br />
dignemini de Sancta Odrada ejus reliquia in parochial vestra<br />
servantur, de illis igitur ad nos referre ne gravemini, 1° quales reliquia<br />
illius Sancta habeantur et quomodo etiamnum conservantur, 2° an<br />
aliquondo ordinariorum auctoritate fuerint exaltata, 3° an umquam<br />
offices proprio festum illius Sancta sit celebratum. Praeterea si quid<br />
typis aliquando editum, aut ex traditione vel antiques monumentis sive<br />
ecclesia archivis notatu dignum habeatur gratissimum fueritis, si illuc<br />
nobiscum veitis communicatum.<br />
Cum sincero affectu permanemus<br />
Reverende Domine Pastor<br />
Humillimus tuus famulus<br />
<br />
Engelbertus Arciep. Mechl.<br />
<br />
AAA., Verzameling handgeschreven copieën van Balenaar Stanislas<br />
Joris, Handschrift 9, nr. 105.<br />


-----

<span id="9"></span>1838. Antwoord van pastor Bols van Balen aan aartsbisschop<br />
Engelbertus Sterckx in verband met de relieken van de H. Odrada.<br />
<br />
….<br />
Ad 1mum fere integra mandibula inferior, olim conservabatur in satis<br />
pulchra sed trita cista lignea, ad anno 1830 curati eam includi in anpla,<br />
pulcerrima et sumptuosa pixide argentea, inter deaurata, ita ut …..<br />
omnium inter famasus Dioceseos habeatur.<br />
Ad 2am pato non praeter litteras authenticas quarum copia in<br />
appendice sub n° 1° nihil inveni de praefatis reliquiis<br />
Ad etiam affirmatim et in hunc usque diesis in mondena Sylvaducensi<br />
Diocesi celebratur<br />
Adjugo sub N° 2° officium illud inpressum …. Si quid typis<br />
aliquando editum<br />
Officium praefatum, annotations eximitat adm. Rev. Dom. De Ram in<br />
altissima editione Bullis qui memoriam nostra Sancta habet 8tia<br />
Novembris apud nos tamen, uti in Docesi Buscoducendi ejus festum<br />
eatitur 10 mensis ejusdem, Molanus Malatam Meyersch memorieboek<br />
et Wichmans in sua Brabantia Mariana at praeF. Dom. Deram etiam<br />
habet, de nostra Sancta loquuntur insuper Vita Sancta Odrada per<br />
Judocum Decoen Canonicum Ghelensem, malo Rhytmo et lingua<br />
vernacula primo mpressa Antverpia apud J. Decort et filium … cura<br />
moderni Pastoris in Milleghem Turnholti apud Brepolo hice adjunxi<br />
eum sub n° 3tio<br />
Alterius de nostra virgine loquitur J.B. Grammay in sua Maeslandia<br />
cap 1 idem in sua Antverpia cap. 10<br />
<br />
<br />
<br />
1° Domus ubi olim aedificatum erat S. Odrada castellum omnibus<br />
nostris natus est et in eo usque in hodiernum diem fidiende<br />
fundamenta inveniuntur, usque hodie maris est in mea Parochia dum<br />
ejus novan domum struit unum aut alterum lapidem ex eis parieti<br />
includere<br />
2° a centenis et centenis annis pars naxina infantium sexus feminei<br />
baptizentur sub nominee Odradae<br />
3° ab immemorabili tempore in diebus …. Ad petendam pluviam<br />
solemnis instituitur processio e nostra Ecclesia in Ecclesiam de<br />


-----

<span id="10"></span>Milleghem, idque sequenti made semper fuit practuatum, praetor et<br />
scabini solemniter accedunt pastorem, eique exponunt vatum<br />
incolarum annuente pastore, summo mane comitantibus omnibus<br />
administrationis membris et omnibus fere incolis disceditur e nostra<br />
Ecclesia arando et cantando , usque on Moll ubi SS. Sacramento in<br />
foro benedicitur fere grinatibus et statim comdantibus uno ex clero<br />
Mollensi et innumeris incolis proceditur usque ad territorium de<br />
Millegis, ubi dictiloci pastor cum suis nobis obvius processionem in<br />
Ecclesiam intrducit in qua solemniter pastor Balensis sacrficat et<br />
eodem modo reventitur ita ut ad meridiem unusquisque domi aut<br />
lotaque noi proussia fit orarii puplici sumptibus<br />
ex antiques monumentis<br />
In Ecclesia repraesentatur nostra virgo et ejus vita piero sculptures<br />
ligneis ad chori introitum uti etiam ejus imago in suggestu et in sacello<br />
Sti Thomae in Schoor prope Scheps sub mea parochial magna et<br />
perantiqua pictura existit majorem saepius dicta nostra Odrada vita<br />
historiam exhibens<br />
<br />
Ecclesia archivis<br />
<br />
In archivis mihi restantibus non inveni nisi litteras reliquiarum,<br />
quarum copia inferius sub n° 1 et litteras quatuor indulgentiarum<br />
plenarium datas Roma primo aqseptennium et ultimo in perpetuum in<br />
die et octavia ab ordinario designanda semper uti vice ultima ad<br />
Mechlinia 18 Octobris 1821 designatum fuit festum die 10um<br />
Novenbris duo maxime festiva in populo et … concuesus vicinarum<br />
<br />
Habam in Baelen die 8 Januarii 1838<br />
(s.) J.C. Bols Past.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />


-----

<span id="11"></span>GAM Archief Milligem 19E: kerk Milligem<br />
Losse nota 1777<br />
Authenticiteitsattest voor de reliek van de H. Odrada door bisschop<br />
Wellens van Antwerpen<br />
<br />
Jacobus Thomas Josephus Wellens Dei et Apostolicae Sedis Gratia<br />
Episcopus Antverpiensis<br />
Necnon Delegatus Apostolicus in partibus catholicis Diaecesis<br />
Buscoducensis<br />
<br />
Omnibus Has visuris Salutem in Domino<br />
<br />
Fidem facimus et attestamur os Reverenter aperuisse thecam<br />
argenteam, figuram cordis referentem, chrystallo ab anteriori parte<br />
bene munitam, continentem sacras reliquias Sanctae Odradae virginis,<br />
ab Eminentissimo Domino Thoma Plilippo cardinali de Alsatia et<br />
archi episcopo Mechliniensi olim recognitas: quas sacras reliquias pro<br />
veris et legalibus agnocentes inclusimus alteri thecae arnenreae<br />
figurae ovatae, ab anteriori parte vitro chrystallino coöpertae eamque<br />
vitta scrica Rubri coloris colligavimus, ac sigillo Nostro minori in cera<br />
Rubra Hispanica impresso muniri mandavimus quae theca adhuc<br />
duabus aliis majoribus formae Rotundae / figuram minor est aerea,<br />
major argentea / est inclusa; permittentes ut Praefarae S. Reliquiae<br />
publicae fidelium venerationi Exponantur in Ecclesia parichiali Loci<br />
de Milligem Diaecesis Buscoducensis in partibus catholicis.<br />
Datum Antverpia die 8 mensis julii 1777<br />
Engelgrave vic. Glis<br />
De mandato Illmi ac Revmi Dni A. Van Celst secret. mei<br />
<br />
In de rand bijgeschreven nota:<br />
Bevestiging van het authenticiteitsattest van 1777 door kardinaal<br />
Sterckx in 1859<br />
<br />
Engelbertus Cardinalis Sterckx, archi-episcopus Mechliniensis<br />
SS. Reliquias S. Odradae virg. In his Litteris memoratas ecnon in<br />
eadem theca argentea figurae ovatae repositas (quam sigilo nostro<br />
munivimus) in Diaecesi nostra fidelium venerationi exponi, non autem<br />
ex altari permittimus<br />


-----

<span id="12"></span>Mechliniae die 3 7bris 1859<br />
J B Van Hemel Vic. Gen.<br />
Met afzonderlijk zegel<br />
<br />
<br />
GAM, Parociearchief Millegem, los blad; voorgedrukte, algemene<br />
formulering met wapenschild; aangepaste handgeschreven invulling.<br />
1848 Authenticiteitsattest voor de reliek van de H. Odrada door<br />
bisschop Engelbertus, aartbisschop van Mechelen<br />
<br />
(gedrukt)<br />
ENGELBERTUS, miseratione divina tituli S. Bartholmomei in insula<br />
S.R.E presbyter cardinalis Sterckx, archiepiscopus iensis, primas<br />
Belgii, etc<br />
Omnibus has visuris salutem Domino<br />
Tenore praesentium fidem facimus indubiam et attestamur, quod Nos,<br />
die datae harum, juxta S. Concil. Trident. Praescriptum, overimus et<br />
approbaverimus Sacras Reliquias<br />
(handschrift)<br />
''ex ossibus Stae Dijmpna virginis et Martijris, die 8 Julii 1847<br />
desumptas ex Thesaura Reliquiarum ejusd. Sanctae in solemni<br />
Recognitione facta ab Emminent. Ac Rever. Do Engelberto Sterckx I.<br />
R. E. Presb. Card. Archiep. Mechl. quas ...<br />
''(gedrukt)<br />
reverenter reposuimuset collocavimus in (handschrift: theca cuprea<br />
forma rotunda) circulo argenteo et crystallo ab anteriori ornata, bene<br />
clausa et filo serico coloris rubri debite colligata, necnon sigillo nostro<br />
in cera hispanica impresso, firmiter obsignata: permittentes ut<br />
praefatae S. Reliquiae in hac Dioecesi publice Fidelium venerationi<br />
exponi possint, nullatenus tamen exaltari.<br />
Datum Mechliniae sub nostr (handschrift: ''i Vicariis Generalis'') signo<br />
sigilloque (handschrift: ''nostro'') necnon Secretarii nostri chirographo,<br />
die (handschrift ''17o'') mensis (handschrift: ''Junii'') anni 18 (handschrift:<br />
''48'')<br />
(handschrift: ''P.E. Collier Vic. Gen''.)<br />
De mandato Eminent.mi ac Rever.mi Domini Card. Archiepiscopus<br />
(handschrift : ''Mezewhanis'')<br />
<br />


-----

<span id="13"></span>P.I. KEUPPENS<br />
CAN. S. Dympna<br />
1741<br />
Ex libbris<br />
Ecclesiae S. Dympnae<br />
P.I. Keuppens<br />
Can. S. Dympnae<br />
1741<br />
<br />
Geel, Stadsachief<br />
Fonds : « Dekanaal archief van het distrikt Geel en parochiearchief<br />
Sint-Amands te Geel, oud archief, reg. 25 : supplement van het brevier<br />
eerste helft 18de eeuw<br />
<br />
Die Decima Novembris<br />
Festum<br />
S. Odradae virginis<br />
Duplex<br />
<br />
Oremus<br />
<br />
Deus qui in desiserio fontis salientis in vitam aeternam, fatiscente<br />
animae Sanctae Odradae virginis tuae fontem manare fecisti, da<br />
quoque tuis famulis sitire fontem, qui Christus est, et tecum vivit et<br />
regnat in unitate Spiritus Sancti Deus per omnia Saecula Saeculorum.<br />
Amen<br />
<br />
Lectiones Primi Nocturni de Scriptura Car :<br />
<br />
In 2do Nocturno Lectio IV<br />
Odrada piis Catholiisque parentibus in Castello Sceps degentibius.<br />
Regio (ut fertur) sanguine ortis, in Balen Brabantiae sub diocesi<br />
Buscoducensi Pago oriunda ac unigenita kilia velut Conus Christi<br />
odor, teneris ab annis suavissimum insignium virtutum diffudit<br />
odorem Lusus enim oneribus nugas, mundeo vanitatem ac saeculi<br />
vanitatem deludens tota in visendis<br />
templis frequenti oraratione intenta, Soli Deo vocabati paternae.<br />
Domus opes deliciasque Spem maioris amplitudinis, ac propagationis,<br />


-----

<span id="14"></span>ad nuptias ob insignes tum corporis tum animi dotes expetita amore<br />
Dei contempresis, unico Domino ac Sponso suo Christo, prae mille<br />
electo Virgo casta adhaesit Frequenti severae disciplina nec non sui<br />
morttificationibus corpus castigans ac in servitutem redigens adeo<br />
spiritui subiecit ut optatum de Diabolo carne et mundo trumplium<br />
repertarit. Mortua pia matre, domesticorum chominis inimicorum<br />
praesertim noverriae suae impetitiones etiamium vitae dijcrimine<br />
patienter sustinens in cono malum vicit.<br />
<br />
Propter veritatem<br />
<br />
LECTIO V<br />
<br />
Contigit ut Pater et Noverca tenderent in Milligen interfuturui<br />
celebrationi anniversarii dedicationis Ecclesiae I comitatu desiderabat<br />
esse pientissima virgo non alio quam devotionis in Deum, curiis<br />
aestuabat amore Spiritu ducta : veru crudelissimae dovercae suggestu,<br />
Par trivo assensu frustratur comitatu isto et in Patris Sijlvam alto<br />
vallatum munimine mittitur e belluinis ferociturque equis sumptura<br />
unum itinerarum atque ades summo vitae diforrimini maligne<br />
exponitur. Virgo divina orotecione nixa et Spiritus Sancti instinctu<br />
simpli..icitatem columbae serpentio prudentia iugens, munita crucis<br />
signo intrepide et confidenter rem plenam periculi aggedituri et rabidis<br />
ab equis gu olim Daniel efurientes inter Leones non solum ? ? ?<br />
servatur, verum etiam ex tot una simul cernuis collis, poplitibuique<br />
flexis, et in obsequium certalim paratissimis, elegantiori, robusttoque<br />
electo, sella superiecta, mandibulisque freno persytrictis adhibita<br />
virgula (quae proftea in arborem ? ?) eques Patrem, iam mil<br />
Liariopror vium brevi praevenit qui huius miraculi novitate obstupe<br />
factus de cioti veniam enixe petit in Millegen (equo signo crucis<br />
remisso) ut cervus ad fonte aquarium, ad fontem aqua viva<br />
Christumspiritu anhelaus, et una corpore sitiens fonte miirabiliter e<br />
velustae arboris trunco largissime emananta refocillari meruit,<br />
multisque hisce aquis diversi languoris sanatis, humanus laudes<br />
declinavit, ac recessum ab hominum consortio petiit, uni Deo vacans.<br />
Tandem per multas calamitates et diuturnum morbum lethalem velut<br />
aurum infornace probata ad sponsum in Festo S. Agnetis virtutum<br />


-----

<span id="15"></span>suavitatis multiplici praemisso odore praemonita Odrada ad coelestia<br />
proemia evocatur R. dilexisti iustitiam.<br />
<br />
<br />
LECTIO VI<br />
<br />
Corpus eius cavato trunco salicino inclusum, novo superpositum<br />
plaustro iumentorum mutorum iugo absque Auriga commendatum<br />
fuit. I ipso itinere Deus Sponsae Suae sanctitatem etiam testatam<br />
voluit, allisione axis aride stipite mox revirescente frondibus<br />
glandibusque onusto. Bobus iam ad limites Maren et Alem, vulgo<br />
Sammegat appropinquantibus invisibiliter motio campanio honoratur<br />
et ut quondam area Dei hoc templum Spirits Sancti, ad locum Catoptar<br />
a Deo praedestinatum, haerentibus bobus sistitur in Alem, Districtus<br />
Maeslandiae, Leodiensis olim, nunc Buscoducensis Diacesis, ubi sub<br />
Otthone comite Duraschiensi, fama Sanctitatiscinis et miraculorum<br />
permoto honorifice conditur, magnifico Sacello in eius honorem<br />
exstructo, clerius in signito, largiterque dotato.<br />